ویتامین D

ویتامین D یکی از ویتامین بسیار مهمی است که تاثیر زیادی روی سیستم ایمنی بدن و عملکرد صحیح اندام‌ها دارد. ویتامین D، برخلاف سایر ویتامین­‌ها، مانند هورمون عمل می­‌کند و تک‌_­­تک سلول ­‌های بدن برای آن گیرنده دارند. زمانی­ که پوست در معرض نور خورشید قرار می­‌گیرد، بدن از کلسترول ویتامین D می­‌سازد. به­ علاوه، در بعضی غذاها مانند ماهی چرب و محصولات لبنی فراوری­ شده نیز ویتامین D وجود دارد، اما دریافت ویتامین D کافی از رژیم غذایی دشوار است.

عملکرد ویتامین دی D در بدن

ویتامین D کارکردهای مهم زیادی در بدن دارد که عبارتند از:

• حفظ سلامت استخوانی با فعل کردن جذب کلسیم
• بالا بردن سلامت عضلانی
• تنظیم سیستم ایمنی بدن
• کمک به رشد سلولی
• کاهش التهاب که از بیماری‌هایی مانند روماتیسم مفصلی و پسوریازیس جلوگیری می‌کند.
• تنظیم فشار خون و حفظ سلامت قلبی–عروقی

خطر کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D بسیار شایع است. تخمین زده شده میزان ویتامین D در خون حدود یک میلیارد نفر در سراسر دنیا پایین است. براساس تحقیق سال ۲۰۱۱، ۴۱.۶ درصد از بزرگسالان ایالت متحده از کمبود ویتامین D رنج می‌­برند. این رقم در اهالی اسپانیا به ۶۹.۲ درصد و در نژاد آفریقایی-آمریکایی به ۸۲.۱ درصد می‌رسد.

علت کمبود ویتامین D 

کمبود ویتامین D زمانی رخ می‌دهد که فرد:

• مقدار کافی ویتامین D  مصرف نکند.
• قادر به جذب یا متابولیسم ویتامین D  نباشد.
• زمان کافی را در معرض تابش اشعه فرابنفش B خورشید سپری نکند.

چه افرادی در معرض کمبود ویتامین دی هستند؟

دریافت ویتامین دی کافی از منابع غذایی طبیعی (غیرغنی شده) به تنهایی دشوار است. در افراد زیر احتمال کمبود ویتامین دی بیشتر است:

۱. نوزادان و شیرخواران

مصرف شیر مادر به تنهایی قادر به برطرف کردن نیازهای ویتامین D در نوزادان نیست.
اگرچه قرار گرفتن در معرض نورخورشید می‌تواند منجر به ساخت ویتامین D در نوزادان شود، قرار دادن نوزادان کمتر از ۶ ماهه در معرض تابش مستقیم نور خورشید توصیه نمی‌شود و به جای آن استفاده از ۴۰۰ واحد (۴۰۰ IU معادل ۱۰ میکروگرم) روزانه مکمل ویتامین دی برای شیرخواران، توصیه می‌شود.

در حال حاضر در کشور ما برای کلیه کودکانی که با شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌کنند ویتامین D با دوز ۴۰۰ واحد (معادل ۱۰ میکروگرم) از روز ۳ تا ۵ تولد تا پایان ۲ سالگی (۲۴ ماهگی) تجویز می‌شود.

۲. سالمندان

با افزایش سن و کاهش توانایی پوست برای ساخت ویتامین D، سالمندان بیشتر در معرض خطر ابتلا به کمبود ویتامین D هستند. علاوه بر این، سالمندان در مقایسه با افراد جوان زمان بیشتری را در خانه می‌گذرانند و احتمال سوءتغذیه در آنها بیشتر است.

۳. افراد خانه‌نشین

این افراد و افراد دارای مشاغلی که قرار گرفتن در معرض آفتاب را محدود می‌کند، از جمله گروه‌هایی هستند که بعید است مقادیر کافی ویتامین دی را با واسطه نور خورشید دریافت کنند.

۴. افرادی که پوست تیره دارند

مقادیر بیشتر رنگدانه ملانین در لایه اپیدرم پوست (خارجی‌ترین لایه پوست) منجر به تیره شدن پوست و کاهش توانایی پوست در تولید ویتامین D از نور خورشید می‌شود.

۵. مبتلایان به اختلال جذب چربی

از آنجا که ویتامین D محلول در چربی است، جذب آن بستگی به توانایی روده برای جذب چربی دارد. برخی از انواع بیماری‌ها از جمله اختلالاتی هستند که باعث سوء جذب چربی می‌شوند، مانند:

• بیماری‌های کبدی
• فیبروز سیستیک
• بیماری سلیاک
• بیماری کرون و کولیت اولسروز (بیماری‌های التهابی روده)

۶. افراد چاق یا افرادی که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته‌اند

افراد با شاخص توده بدنی ۳۰ یا بیشتر، سطح خونی ویتامین D پایین‌تری نسبت به افراد غیرچاق دارند. افراد چاقی که تحت عمل بای پس معده قرار گرفته‌اند نیز ممکن است دچار کمبود ویتامین D شوند؛ چراکه در این روش، بخشی از قسمت ابتدایی روده کوچک، جایی که ویتامین D جذب می‌شود، دور زده می‌شود.

علائم کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D  ممکن است علامت خاصی نداشته باشد و یا اینکه علائم این عارضه سال‌ها بعد ظاهر شود. با این همه این عارضه خطر بروز مشکلات طولانی مدت برای بدن را افزایش می‌دهد:

• پوکی استخوان (Osteoporosis)

در این بیماری تراکم بافت استخوانی کم شده و استخوان‌ها نازک و شکننده خواهند شد. اولین علامت پوکی استخوان این است که فرد با هر آسیب کوچکی دچار شکستگی استخوان خواهد شد. معمولاً این بیماری در افراد مسن‌تر رخ می‌دهد.

• نرمی استخوان یا استئومالاسی (Osteomalacia)

این بیماری کودکان را درگیر می‌کند و در آن استخوان‌ها نرم شده و در نهایت منجر به تغییر ساختار استخوانی، کوتاه قدی، مشکلات دندانی، استخوان‌های شکننده و درد در هنگام راه رفتن می‌شود.

درمان قطعی کمبود ویتامین D

نیاز هر فرد به ویتامین D به عوامل مختلفی همچون سن، مدت زمانی که باید در معرض نور خورشید باشد، رژیم غذایی و وضعیت سلامتی بستگی دارد.

۱) مکمل‌های ویتامین D

برخی از افراد نیاز به مصرف مکمل‌ها دارند، ولی پیش از مصرف این مواد باید با پزشک مشورت کرد، چرا که مصرف بی رویه‌ی این داروها ممکن است اثرات سوئی برای فرد به دنبال داشته باشد. از طرفی دیگر پزشک در مورد مقدار مناسب مصرفی هم پیشنهاداتی ارائه می‌کند:

• صفر تا ۱۲ ماه: ۴۰۰ واحد بین المللی یا ۱۰ میکروگرم
• یک تا ۷۰ سال: ۶۰۰ واحد بین المللی یا ۱۵ میکروگرم
• هفتاد سال و بالاتر: ۸۰۰ واحد بین المللی یا ۲۰ میکروگرم

۳) منابع غذایی برای ویتامین D

• ماهی‌های روغنی مانند مانند سالمون و جگر گاو
• پنیر
• قارچ‌ها
• زرده تخم مرغ
• غذاهای غنی شده با ویتامین D مانند غلات صبحانه، آب پرتقال، شیر، شیر سویا و مارگارین

۴) در معرض نور طبیعی خورشید بودن

نور خورشید برای بالا بردن مقدار ویتامین D در بدن بسیار اهمیت دارد ولی اگر فرد بیش‌‌تر از حد مجاز در معرض تابش مستقیم نور خورشید باشد، خطر ابتلا به سرطان پوست افزایش خواهد یافت‌.

برای دریافت ویتامین، فرد باید هر روز به مدت کوتاهی در فضای باز قرار بگیرد. در این مدت فرد نباید ضد آفتاب استفاده کند و باید دست‌ها، ساعد و قسمت پایینی پاهای خود را در معرض تابش نور مستقیم خورشید قرار دهد.

پیشگیری از کمبود ویتامین D 

بهترین راه برای پیشگیری از کمبود ویتامین D خوردن غذاهایی سرشار از مواد مغذی و گذراندن اوقات بیشتری در فضای باز به صورت روزانه است.

توصیه‌هایی برای دور شدن از ابتلا به کمبود ویتامین D عبارتند از:

• رسیدن به وزن طبیعی

پیاده روی و دوچرخه سواری علاوه بر اینکه فعالیت‌های ورزشی خوبی به حساب می‌روند، کمک می‌کنند که فرد بیش‌تر در معرض تابش نور مستقیم خورشید قرار داشته باشد.

• درمان بیماری‌ها

برخی از بیماری‌ها جذب مواد مغذی را مختل می‌کنند، درمان این بیماری‌های زمینه‌‌ای به افزایش مقدار گروهی از این مواد مغذی از جمله ویتامین D کمک می‌کند.

• پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها

افرادی با سابقه خانوادگی پوکی استخوان یا کمبود ویتامین D باید به صورت مرتب با پزشک خود در تماس بوده و بررسی‌های لازم را انجام دهند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تماس مرکز طب کار برزویه در ارتباط باشید.

📞 ۰۲۱-۴۴۳۷۷۴۰۲