راهنمای جامع پیشگیری و مدیریت استرس گرمایی در محیط کار
با فرارسیدن فصول گرم سال، ریسک بروز بیماری های ناشی از گرما در محیط کار به شدت افزایش می یابد. استرس گرمایی (Heat Stress) وضعیتی است که در آن، بدن قادر به دفع گرمای اضافی برای حفظ دمای داخلی سالم خود نیست. این شرایط، که اغلب با کم آبی بدن تشدید می شود، می تواند از یک خستگی ساده تا شرایط بسیار خطرناکی مانند گرمازدگی را در پی داشته باشد.
کارفرمایان و کارگران موظفند با شناخت دقیق این خطر و اجرای اقدامات کنترلی، از سلامت نیروی کار در برابر این تهدید فصلی محافظت کنند. این مقاله از مجله برزویه طب کار به تشریح کامل استرس گرمایی، علائم، راهکارهای پیشگیری و مسئولیت های طرفین در محیط کار می پردازد.
استرس گرمایی و کم آبی بدن: مکانیسم خطر
بدن انسان برای حفظ دمای مرکزی خود (حدود ۳۷ درجه سانتی گراد) به مکانیزم اصلی تعریق متکی است. تبخیر عرق از سطح پوست باعث خنک شدن بدن می شود. در شرایط استرس گرمایی، چهار عامل کلیدی این تعادل را برهم می زنند:
-
گرمای محیطی
دمای بالای هوا، رطوبت زیاد (که مانع تبخیر عرق می شود) و تابش مستقیم آفتاب یا منابع حرارتی صنعتی
-
گرمای متابولیک
فعالیت فیزیکی سنگین، گرمای تولید شده توسط عضلات بدن را افزایش می دهد.
-
لباس و تجهیزات
استفاده از لباس های کار ضخیم یا تجهیزات حفاظت فردی (PPE) می تواند مانع تبخیر عرق و دفع گرما شود.
-
کم آبی بدن (Dehydration)
کم آبی بدن مهم ترین عامل تشدید کننده استرس گرمایی است. وقتی بدن آب کافی برای تولید عرق از دست می دهد، مکانیزم خنک کننده اصلی خود را از دست داده و دمای داخلی به سرعت بالا می رود.
آشنایی با مراحل و علائم بیماری های ناشی از گرما
بیماری های ناشی از گرما طیفی از علائم را شامل می شوند که شناخت آن ها برای مداخله به موقع ضروری است:
گرفتگی عضلانی ناشی از گرما (Heat Cramps)
این حالت معمولا اولین نشانه استرس گرمایی است و به دلیل از دست دادن نمک و الکترولیت ها از طریق تعریق رخ می دهد.
علائم
دردهای عضلانی شدید و اسپاسم، بیشتر در ناحیه شکم، بازوها یا پاها
خستگی گرمایی (Heat Exhaustion)
این مرحله، پاسخ بدن به از دست دادن شدید آب و نمک است. اگرچه جدی است، اما با اقدام سریع قابل درمان است.
علائم
- تعریق شدید
- پوست رنگ پریده و سرد
- سردرد
- تهوع یا استفراغ
- سرگیجه
- ضعف شدید
- نبض تند و ضعیف
- تنفس سریع و سطحی
گرمازدگی (Heat Stroke)
این یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و می تواند حتی باعث ناتوانی دائمی شود. در این مرحله، سیستم تنظیم دمای بدن از کار افتاده و دمای مرکزی به سطوح خطرناکی (بالای ۴۰ درجه سانتی گراد) می رسد.
علائم
- پوست داغ، قرمز و اغلب خشک (عدم تعریق)
- نبض بسیار تند و قوی
- سردرد ضربان دار شدید
- گیجی و سردرگمی
- اختلال در تکلم
- از دست دادن هوشیاری و تشنج
گرمازدگی نیازمند مداخله فوری پزشکی است.
مشاغل در معرض خطر استرس گرمایی
اگرچه هر کاری در فضای گرم می تواند خطرناک باشد، اما برخی مشاغل ریسک بالاتری دارند:
- کارگران ساختمانی و راه سازی
- کشاورزان و باغبانان
- کارگران سکوهای نفت و گاز و پتروشیمی
- کارگران کوره پزخانه ها، ریخته گری ها و نانوایی های صنعتی
- آتش نشانان
- کارگران معادن
- راهکارهای پیشگیری برای کارکنان
- هیدراتاسیون کافی
راهکارهای پیشنهادی جهت رفع استرس گرمایی در مشاغل پرخطر
نوشیدن مداوم آب، حتی قبل از احساس تشنگی، حیاتی است. یک فرد شاغل در گرما باید تقریباً هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه یک لیوان آب خنک بنوشد. از مصرف نوشیدنی های کافئین دار و شیرین که باعث دفع بیشتر آب از بدن می شوند، خودداری کنید!
-
پایش وضعیت بدن
به رنگ ادرار خود توجه کنید؛ رنگ زرد تیره نشانه کم آبی شدید است. همچنین، علائم اولیه استرس گرمایی را در خود و همکارانتان جدی بگیرید.
-
استفاده از لباس مناسب
لباس های گشاد، سبک و با رنگ روشن بپوشید تا به تبادل هوا و انعکاس نور خورشید کمک کند.
-
سازگاری تدریجی با گرما (Acclimatization)
بدن برای عادت کردن به کار در گرما به زمان نیاز دارد. کارگرانی که به تازگی در یک محیط گرم شروع به کار کرده اند، باید در روزهای اول با بار کاری کمتر و استراحت های بیشتر فعالیت کنند.
مسئولیت های کلیدی کارفرما برای کنترل خطر
کارفرمایان نقش اصلی را در پیشگیری از بیماری های ناشی از گرما ایفا می کنند. برنامه جامع مدیریت استرس گرمایی باید شامل موارد زیر باشد:
-
کنترل های مهندسی
تهویه
افزایش جریان هوا با استفاده از فن ها و سیستم های تهویه عمومی
ایجاد سایه
فراهم کردن سایبان در محیط های کاری باز
ایزولاسیون منابع حرارتی
استفاده از سپرها و عایق ها برای جداسازی کارگران از منابع تابش گرما
-
کنترل های اداری و مدیریتی
تأمین آب آشامیدنی سالم و خنک
دسترسی آسان و رایگان به آب برای همه کارکنان باید فراهم باشد.
تنظیم برنامه کار و استراحت
اجرای یک چرخه منظم کار-استراحت که در آن کارکنان در یک مکان خنک استراحت کنند. در ساعات اوج گرما (۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر)، کارهای سنگین باید محدود شوند.
آموزش جامع
آموزش تمامی کارکنان و سرپرستان در مورد شناخت علائم بیماری های گرمایی، روش های پیشگیری و اقدامات اورژانسی
برنامه سازگاری با گرما
طراحی یک برنامه مدون برای کارکنان جدید یا بازگشته از مرخصی طولانی
-
نقش معاینات طب کار
معاینات پزشکی نقش مهمی در شناسایی افراد آسیب پذیر و مدیریت ریسک دارد. که شامل:
معاینات بدو استخدام
با انجام معاینات بدو استخدام شناسایی افرادی که دارای بیماری های زمینه ای مانند مشکلات قلبی-عروقی، دیابت یا بیماری های کلیوی هستند و ممکن است در برابر گرما آسیب پذیرتر باشند.
معاینات دوره ای
پایش وضعیت سلامت کارکنان و ارائه مشاوره های لازم برای مدیریت بهتر ریسک های فردی با انجام معاینات دوره ای برای کارکنان توسط کارفرما
نتیجه مقاله
استرس گرمایی یک خطر شغلی جدی اما قابل پیشگیری است. یک رویکرد جامع که شامل تعهد کارفرما به فراهم سازی محیطی ایمن، آموزش مؤثر و اقدامات پیشگیرانه فردی توسط کارکنان باشد، می تواند به طور مؤثری از بروز حوادث و بیماری های ناشی از گرما جلوگیری کند. سلامت کارکنان در محیط های کاری گرم، نیازمند برنامه ریزی دقیق و اجرای بی وقفه اقدامات کنترلی است.
“ مجموعه تخصصی طب کار برزویه دارای مجوز انجام خدمات سلامت شغلی (معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای) از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همچنین سازمان تامین اجتماعی است. این مرکز تخصصی با بهره مندی از تیم مجرب، متخصص و حرفه ای، مجموعه ای پیشرو در ارائه تمامی معاینات طب کار است. “
جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تماس مرکز طب کار برزویه در ارتباط باشید.
📞 ۰۲۱-۴۴۳۷۷۴۰۲
بدون دیدگاه