چطور می توانیم بدون زبان فکر کنیم؟
یک زن را تصور کنید بگذارید, او را “سو” بنامیم. روزی “سو” به سکته ای دچار می شود که بخش بزرگی از بافت مغزی در نیمکره ی چپش را از بین می برد. در نتیجه او به وضعیتی به نام زبان پریشی عمومی (گلوبال آفازیا) دچار می شود؛ به این معنا که دیگر نمی تواند عبارات و جملات را تولید کند یا بفهمد. سوال این است: توانایی های فکری “سو” تا چه حدی مصون و محفوظ مانده است؟
نویسندگان و فیلسوفان زیادی ارتباطی قوی بین زبان و تفکر را ترسیم کرده اند. اسکار وایلد زبان را “والد ˓ و نه فرزند ˓ تفکر” نامیده است. لودویگ ویتگنشتاین ادعا کرده:
محدودیت زبان من به معنای محدودیت دنیای من است.
برتراند راسل بیان کرده:
نقش زبان ژممکن کردن تفکراتی است که بدون آن نمی توانند وجود داشته باشند.
با این دیدگاه“سو” وقتی که توانایی زبانیش را از دست داده باید آسیب جبران ناپذیری در توانایی های شناختیش دیده باشد. آیا عصب شناسان این را قبول دارند؟ نه کاملا.
شواهد تصویر برداری عصبی نشان داده اند گروه ویژه ای از مناطق در مغز انسان به شکل قوی و انتخابی به زبان پاسخ می دهند.
این سیستم زبانی به نظر می رسد متفاوت از مناطقی باشد که با توانایی ما برای برنامه ریزی ˓ یادآوری ˓ به خاطرآوری گذشته و آینده ˓ تعقل در شرایط اجتماعی ˓ انتقال تجربه ˓تصمیم گیری اخلاقی و ساختن خود انگاره ی یک فرد ارتباط دارند. بنابراین سهم عظیمی از تجربیات شناختی هر روزه ی ما به خودی خود به زبان مرتبط نیستند.
اما در مورد “سو” چطور ؟ آیا او همان طور فکر می کند که ما فکر می کنیم؟
با وجود اینکه ما نمی توانیم مستقیما اندازه گیری کنیم که فکر کردن شبیه یک بزرگسال دارای مشکل عصبی خاص چگونه است، می توانیم توانایی های شناختی “سو” را با انجام دادن انواع مختلف تکالیف توسط او کاوش کنیم. معلوم شده است که بیماران مبتلا به زبان پریشی عمومی می توانند مسائل مرتبط با حساب را حل کنند؛ درباره ی مقاصد دیگران استدلال کنند و در تکالیف علت-معلولی پیچیده درگیر شوند. آنها می توانند بگویند آیا یک نقاشی ˓رویدادی مرتبط با دنیای واقعی را مجسم می کند و اگر نمی کند به آن بخندند. بعضی از آنها در زمان فراغتشان شطرنج بازی می کنند. بعضی حتی در تکالیف خلاقانه درگیر می شوند، مثلا ویساریون شبالین بعد از سکته اش که او را به شدت زبانپریش کرد به نوشتن نت موسیقی ادامه داد.
بعضی خوانندگان ممکن است این نتایج را شگفت آور بیابند چونکه فکر می کنند افکارشان به نظر خیلی زیاد با زبان گره خورده است. اگر شما خودتان را در آن دسته می یابید ˓من سورپرایزی برای شما دارم – تحقیق تایید کرده است که هرکسی تجربیات مکالمه ی درونی را ندارد. دوست دوزبانه ی من گاهی اوقات مورد سوال واقع می شود که به انگلیسی فکر می کند یا لهستانی˓ اما سوال را به خوبی متوجه نمی شود ( چطور می توان به یک زبان فکر کرد؟). دوست دیگرم ادعا می کند که در قالب مناظر فکر می کند؛ یافته ای که طبیعت تصویری تفکر بعضی افراد را می رساند. بنابراین حتی مکالمه ی درونی به نظر نمی رسد لزوما برای تفکر باشد.
برتراند راسل اشتباه میکرده است؟
پس ما راز را برملا کرده ایم؟ آیا می توانیم ادعا کنیم که زبان و تفکر تماما مستقل هستند و برتراند راسل اشتباه میکرده است؟ فقط تا حدی. ما نشان داده ایم که آسیب به سیستم زبان در مغز انسان بالغ˓ بیشتر کارکرد های شناختی دیگر را دست نخورده باقی می گذارد. هرچند وقتی بحث ارتباط زبان-تفکر در کل طول عمر می شود؛ تصویر خیلی کمتر شفاف است. هرچند شواهد موجود کم هستند به نظر می رسد بعضی از کارکرد های شناختی که در بالا بحث شده اند ˓حداقل تا حدی ˓به زبان احتیاج دارند.
شاید واضح ترین مورد اعداد باشند. قبایل مشخصی در سراسر دنیا وجود دارند که زبانشان شامل حرف اعداد نمی شود.بعضی شاید فقط حروفی برای ۱ تا ۵ داشته باشند (موندوروکو Munduruku )؛ و بعضی حتی آنها را هم ندارند (پیراها Pirahã). سخنوران پیراها نشان داده اند که در تکالیف تناظر یک به یک دچار خطا می شوند (برچسب هایی به تعداد توپ ها را بردارند)؛ که نشان می دهد زبان نقش مهمی را در انجام عملیات های مربوط به اعداد کامل بازی می کند.
راه دیگر برای ارزیابی تاثیر زبان بر شناخت در طول زمان با مطالعه ی مواردی انجام می شود که دسترسی به زبان دچار تاخیر شده است. فرزندان کر که در خانواده های شنوا متولد می شوند معمولا برای چند ماه اول یا حتی چندین سال از زندگی در معرض زبان های نشانه ای [علامتی] قرار نمی گیرند. نشان داده شده که چنین محرومیت از زبان توانایی آن ها برای ایجاد برهمکنش های اجتماعی و تفکر درباره ی مقاصد دیگران را دچار نقصان می کند. پس در حالی که سیستم زبان ممکن است مستقیما در پردازش تفکر دخیل نباشد؛ در تامین اطلاعات کافی برای تنظیم دامنه های شناختی متنوع ˓بسیار حیاتی است.
حتی بعد از سکته اش ˓بیمار ما یعنی “سو” به دامنه ی وسیعی از توانایی های شناختی دسترسی خواهد داشت. او می تواند با استفاده از سیستم های نورونی زمینه ساز بسیاری از مهارت های غیرزبانی مثل شناخت عددی ˓برنامه ریزی و تفکر اجتماعی باز هم فکر کند. این روشی ارزشمند در ذهن است؛ هرچند ˓حداقل بعضی از آن سیستم هایی که در کودکی “سو” به زبان متکی بوده اند برمی گردند. در حالیکه دید استاتیک به ذهن انسان می گوید زبان و ذهن انسان به طور گسترده با هم ارتباط ندارند؛ دیدگاه دینامیک به طبیعت قوی برهمکنش های زبان-ذهن در طول تکوین اشاره می کند.
بدون دیدگاه