کاربرد رنگ ها در صنعت و ایمنی

یکی از اقدامات لازم برای پیاده سازی سیستم آراستگی محیط کار، ایجاد نظم در محیط های تولیدی می ‌باشد که می‌ بایست توجه کافی به نحوه مرتب سازی ماشین آلات داشت. به این منظور استفاده از رنگ ‌آمیزی در سالن ‌های تولیدی برای تفکیک و جدا سازی قسمت ‌های سرپرستی و مشخص سازی چیدمان ماشین آلات با توجه به نکات ایمنی و رعایت استاندارد ها از اهمیت ویژه ‌ای برخوردار می‌ باشد.

کاربرد مناسب رنگ، در پیشگیری از حوادث موثر است.

رنگ در ایمنی کدهای قراردادی ویژه ‌ای هستند که هر یک می‌توانند به سرعت مفهوم خاص را القا کنند با توجه به ویژگی‌های ذاتی رنگ‌ها در تاثیر بر چشم و اثرات روانشناختی و نیز کاربردهای قراردادی، مقرراتی برای کاربرد رنگ ها در نظر گرفته شده است که در ادامه به آنها می پردازیم.

رنگ های مورد استفاده در ایمنی صنایع مختلف

بیشترین حساسیت چشم انسان به رنگ های سبز و زرد در روز و آبی در شب است. در ایمنی به این سه رنگ، رنگ قرمز نیز اضافه می‌شود و در صورت امکان به صورت توأماً استفاده می‌شوند تا هم در روز و هم در شب کارایی لازم را داشته باشند. از این رو کمیسیون بین المللی روشنایی سه رنگ ایمنی اصلی و یک رنگ فرعی یا کمکی را به همراه مفاهیم و کاربرد های آن معرفی کرده است. بر اساس استاندارد این کمیسیون رنگ های قرمز، زرد و سبز به عنوان رنگ های اصلی و رنگ آبی به عنوان رنگ فرعی برای کاربرد های ایمنی معرفی شده اند.

استاندارد ISO و OHSAS روی رنگ آمیزی و استفاده بجا و مناسب از رنگ در زمینه های مختلف تأکید دارند.

برای استفاده از رنگ ها جهت شناسایی موارد و شرایط گوناگون می توانیم از استانداردهای موجود استفاده کنیم و یا خودمان راسا برای شرکت اقدام به تعریف کد رنگ جداگانه نماییم. البته روش دوم تنها برای شرکت های کوچک که با پیمانکاران خارجی تعاملی ندارند پیشنهاد می گردد و اگر جز این است بهتر است از استانداردهای جهانی استفاده کنیم و یا اگر خواستیم استاندارد خودمان را داشته باشیم باید یک نسخه از دستورالعمل را به زبان انگلیسی ترجمه نموده و تحویل ایشان نماییم.

مقررات رنگ ANSI برای ایمنی صنایع

طبق استاندارد ANSI هر رنگ کاربرد ویژه‌ای دارد و باید در موقعیت مناسب خود به کار گرفته شود.

• رنگ قرمز (Dont Do)

رنگ قرمز به معنای امتناع از انجام کار می باشد و در مواقع خطر باید از موارد مشخص شده با رنگ قرمز استفاده نمود. کلیدهایSTOP، سوئیچ های توقف اضطراری در ماشین آلات و موانع توقف را با رنگ قرمز نشان می دهند. رنگ قرمز در ظروف مایعات قابل اشتعال، ترمزهای اضطراری، نرده های حفاظتی و وسایل اطفاء حریق نیز به کار می رود. همچنین نور قرمز در مسدود کردن مسیر و آژیرها نیز استفاده می شود.

• رنگ زرد (Warning)

رنگ زرد یک رنگ هشدار دهنده است و برای جلب توجه افراد برای احتیاط و خطرات فیزیکی مانند نشان دادن شیء متحرک بالای سر، لغزیدن، افتادن، سرخوردن و گیر کردن ما بین دو چیز استفاده می ‌شود. نوارهای سیاه بعضی اوقات به رنگ زرد اضافه می ‌شود تا هشدار های ویژه‌ای را اعلام کند. رنگ زرد همچنین برای خطوط ترافیک و خط کشی های مختلف استفاده می‌شوند.

• رنگ نارنجی

به طور کلی از رنگ نارنجی برای اطلاع رسانی امکان وجود خطر و یا خودداری از انجام کاری به خصوص به کار می رود. این رنگ بیشتر برای هوشیار کردن در برابر قطعات خطرناک ماشین آلات و نشان دادن بخش های دارای انرژی در ماشین آلات به کار می رود که قابلیت ایجاد صدماتی از قبیل قطع کننده، له کننده، شوک دهنده و … باشند استفاده می شود.

• رنگ سبز (Safety)

رنگ سبز برای نشان دادن راه های خروج اضطراری، پناهگاه و مسیر حرکت، اجازه عبور وسایل نقلیه، راه های نجات کاربرد دارد. همچنین از این رنگ برای نشان دادن شرایط اضطرار و ایمنی، وسایل کمک اولیه، وسایل اتاق عمل، تأسیسات حفاظتی، تابلوهای ایمنی، ماسک های ضد گازهای آلاینده و نشان دادن لوله ها استفاده می شود.

• رنگ آبی (Must Do)

رنگ آبی جنبه دستوری دارد و لزوم اقدام به یک عمل ویژه را نشان می دهد. رنگ آبی در اعلام حرکت های محدود کننده، کنترل های الکتریکی در بالابرها، خشک کننده ها و … به کار می رود. همچنین از رنگ آبی برای احتیاط یا وسایل تحت تعمیر، نشان دادن ایمنی با اعمال یک طرفه، جلوگیری از شروع به کار و… نیز بهره گرفته می‌شود.

• رنگ بنفش ارغوانی

به خطرات تشعشع اختصاص دارد و برای مشخص کردن خطر تابش اشعه هایی نظیر ایکس، آلفا، بتا، گاما، پروتون و… به کار می رود. همچنین از رنگ ارغوان با پره های شکسته در یک زمینه برای نشان دادن اتاق های رادیواکتیو استفاده می ‌شود.

همچنین در تعیین حدود کف کارگاه ها به وسیله خط کشی از رنگ های زیر استفاده می ‌شود:

• رنگ سیاه و سفید

برای خطوط ترافیک و نشان گذاری در ضبط و ربط استفاده می ‌شود. به عبارت دیگر از این دو رنگ و یا ترکیبی از آنها برای نشان دادن نظم و نظافت کارگاهی، علامت گذاری مسیر های عبور و مرور، تعیین عرض گذرگاه ها و راه پله ها و نشان دادن سطل های زباله،‌ اماکن تردد وسایل نقلیه و راهروها استفاده می ‌شود.

• رنگ زرد و سیاه

برای نشان هرگونه انسداد و یا وجود موانع بر سر راه مثل ستون ها و سایر اشیاء ثابت معمولاً از خطوط مورب زرد و سیاه که کاملاً از یکدیگر متمایز باشند استفاده می ‌شود. ضمن اینکه برای نشان دادن محدودیت های موجود مثل قرارگیری پالت ها و محصور کردن حوزه هایی که از آنها نباید چیزی بیرون گذاشته شود و همچنین برای نشان دادن مسیر حرکت وسایل نقلیه مثل لیفتراک نیز از این رنگ استفاده می ‌شود.

• خطوط سبز در کنار خطوط سیاه و سفید

برای نشان دادن مسیرهایی که به درب یا پله های اضطراری منتهی می ‌شوند کاربرد دارد.

• خطوط مورب زرد

برای نشان دادن سقوط اشیاء و گیر افتادن در بین ماشین آلات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقررات رنگ برای کابل ها

• رنگ سیاه: 1 سیم برق
• رنگ سفید: 2 سیم برق
• رنگ قرمز: 3 سیم برق
• رنگ سبز: 4 سیم برق
• رنگ نارنجی: 5 سیم برق
• رنگ آبی: 6 سیم برق

• رنگ سفید با پیچ سیاه (ردیاب سیاه): 7 سیم برق
• رنگ قرمز با پیچ سیاه (ردیاب سیاه): 8 سیم برق
• رنگ سبز با پیچ سیاه (ردیاب سیاه): 9 سیم برق
• رنگ نارنجی با پیچ سیاه (ردیاب سیاه): 10 سیم برق
• رنگ آبی با پیچ سیاه (ردیاب سیاه): 11 سیم برق

• رنگ سیاه با پیچ سفید (ردیاب سفید): 12 سیم برق
• رنگ قرمز با پیچ سفید (ردیاب سفید): 13 سیم برق
• رنگ سبز با پیچ سفید (ردیاب سفید): 17 سیم برق
• رنگ آبی با پیچ سفید (ردیاب سفید): 15 سیم برق

• رنگ سیاه با پیچ قرمز: 16 سیم برق
• رنگ سفید با پیچ قرمز: 17 سیم برق
• رنگ نارنجی با نوار قرمز: 18 سیم برق
• رنگ آبی با نوار قرمز: 19 سیم برق

• رنگ قرمز با نوار سبز: 20 سیم برق
• رنگ نارنجی با نوار سبز: 21 سیم برق

در نور ضعیف تعدادی از رنگ ها با هم ترکیب شده و ممکن است ایجاد مشکل کند. بنابراین، استفاده از رنگ سیاه در طرح های مختلف برای جایگزینی یکی از این رنگ ها ترجیح داده می شود.

کاربرد رنگ در سیلندرها (کپسول ها) 

• کپسول های جوشکاری

• کپسول استیلن به رنگ قهوه ای
• آرگون به رنگ آبی، هوا به رنگ طوسی
• کپسول آمونیاک: رنگ سیاه برای بدنه، رنگ قرمز برای در پوش
• کپسول اتیلن کلراید: رنگ طوسی برای بدنه، رنگ سیاه برای در پوش
• کپسول مونوکسیدکربن به عنوان احیا کننده: رنگ سرخ برای بدنه و گردونه، رنگ زرد برای درپوش
• کپسول گاز کلر به عنوان گندزدا در آب های مصرفی: رنگ سیاه برای بدنه و گردنه، رنگ زرد برای بدنه
• کلر پودری: همه قسمت های کپسول به رنگ زرد است.

• کپسول های آتش نشانی

• کپسول گاز کربنیک: رنگ خاکستری تیره
• کپسول های محتوای مواد هالوژن دار: رنگ سبز برای مایعات و فلزات قابل اشتعال
• کپسول های محتوای کف: رنگ زرد
• کپسول آب: رنگ قرمز

اما در ایران معمولا اکثر کپسول ها به رنگ قرمز بوده و تفاوت هر کدام را به صورت نواری رنگی بر روی بدنه آن مشخص می کنند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تماس مرکز طب کار برزویه در ارتباط باشید.

۰۲۱-۴۴۳۷۷۴۰۲