هپاتیت بیمارستانی

امروزه بيماري هاي زيادي از طريق خون مـي توانـد بـه پرسـنل ارائـه دهنـده خـدمات بهداشتي منتقل شود و آنها را آلوده نمايد. از اين بيماري ها مي توان به بروسـلوز، ديفتـري، بيمــاري ناشي از ويروس هرپس سيمپلكس يا ويروس واريسلا زوستر، لپتوسپيروز، مالاريـا، سيفيليس، سل و توكسوپلاسموز اشاره نمود. ولـي مهـمتـرين بيماري هاي منتقل شونده از راه خون معمولا HIV و هپاتيـت C ، هپاتيت B مي باشند.

با توجه به نتايج مطالعات متعددي كه در مراكز مختلف دنيا انجام شده معمولا در ميان پرسنل ارائــه دهنـده خـدمات بهداشتي، پرستاران بيـشتر از همـه دچـار ايـن گونـه مواجهه هاي شغلي مـي شـوند. در درجـه بعـد رزيدنت هـا و فلوهـا و بعـد از آن پزشكان و جراحـــان و پرسنل آزمايشگاه دچـار مواجه هاي شغلي با ميكروب هاي منتقلـه از راه خون مي شوند. در ميان وسايل برنده هـم، سـوزن هـاي توخالي كه بـراي تزريـق اسـتفاده مـي شـوند شايعترين وسيله و سـپس در درجـات بعـدي سوزن هـاي بخيـه و بعـد از آن سـوزن هـاي توخالي كه براي خونگيري استفاده مي شوند؛ بيشترين وسايلي هـستند كـه باعـث آسيب پوستي و آلودگي پرسنل ارائه دهنـده خـدمات بهداشتي مي گردند.

مركز مبارزه با بيماري هاي وزارت بهداشـت استراتژي نظام مراقبت از عفونت هاي بيمارسـتاني را با محوريت ايمني تزريقات و بـا تكيـه بـه چهـار محـور اصلي ذيل اعلام نمود:

• كاهش رفتار پرخطر كاركنان بـه منظور پيشگيري از جراحات ناشـي ازوسـايل تيـز و برنـده
• افزايش سطح ايمني كاركنان در حين كار با وسايل تيز
• جمع آوري و دفع بهداشتي زباله هاي آلـوده
• تغييـر رفتار و نگرش افراد جامعه و پزشـكان نـسبت بـه تقاضـا و تجويز داروهاي تزريقـي

پيشگيری قبل از مواجهه با هپاتیت

تمام پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشتي بايد احتياطات اسـتاندارد را رعايـت كننـد. ايـن احتياطات به طور خلاصه شامل موارد زير است:

• به هر دليل كه با بيمار تمـاس داشـته باشند (اقدام تشخيـصي، درمـاني، پرسـتاري، مراقبت و …) بايد قبل و بعد از تماس و دست زدن به بيمار دست خود را بشويند.
• در موارد لزوم و برحسب نوع بيماري و شرايط هر بيمـار از وسـايل محافظـتكننـده مثل دستكش، گان، چكمه، پوشش كفـش و ماسك محافظ چشم استفاده نمايند.
• قبل از هر گونه رگ گـرفتن (چـه بـه منظور خونگيري و چه بـه منظـور گذاشـتن كاتتر عروقي) بايد دستكش دست نمـوده و از هر گونه تماس مستقيم با خون بيمار اجتناب نمايند.
• هنگام جابجـايي وسـايل نـوك تيـز و برنــده، دقــت و احتياطــات لازم را مبــذول نمايند. ( مثلا وسيله تيز و برنـده بهتـر اسـت ابتدا داخل يك ظرف ديگر قـرار داده شـده و سپس جابجا گردد، وسايل يـك بـار مـصرف تيز و برنده بايد بعـد از اسـتفاده حتمـا داخـل ظروف در بسته و غيرقابل نفوذ انداخته شوند، از گذاشتن در پوش سوزن بر روي سوزني كه قبلا استفاده شده جـدا خـودداري شـده و در صورت امكان از وسـايلي اسـتفاده شـود كـه خطر آنها كمتر است).
• تمام پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشتي در سطوح مختلف بايد احتياطات اسـتاندارد را به خوبي فراگرفته باشند و به صورت دوره اي اين مطالب يادآوري شوند.

واکسیناسیون علیه هپاتیت B

تمام پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشــتي جهــت پيــشگيري از ابــتلا بــه هپاتيت B بايد واكـسن هپاتيـت B را بزننـد. اين واكسن معمولا در سه نوبت و هر بار يك ميلي ليتر به صـورت داخل عضلانی تزريق مي شود. فواصل تزريق واكسن به اين شكل است كه دوز دوم واكسن، يك ماه بعـد از دوز اول و دوز سوم، شش مـاه بعـد از دوز اول تزريق ميشود (0 و 1 و 6 ماه).

بايد حدود يك الي دو ماه بعـد از تزريـق آخرين دوز واكسن، تمام پرسنل ارائـه دهنـده خدمات بهداشتي تيتـر آنتـي بـادي بـر عليـه هپاتيت B را در بدن خود چـک نماينـد.

• اگـر تيتــر Ab HBS آنهــا بــالاتر از 10 واحــد بــين المللــي باشــد، ايمــن محسوب مي شوند.
• اگـر تيتـر آنتـي بـادي كمتر از 10 واحد بين المللي باشد بايـد جهـت رد ابتلاي قبلي به هپاتيت مزمن B، از نظـر HBSAg چك شوند. در صورت مثبت بودن HBSAg  بايد براي بررسي بيشتر به پزشـك متخصص مراجعه نمايند؛
• اگـر تيتر HBSAb كمتـر از 10 واحد بين المللي باشد و HBSAg  آنها منفي باشد، بايـد سـه دوز واكـسن ديگر با همان شكل اول بر عليـه هپاتيـت B تزريــق نماينــد.
• اگــر بعــد از ســري دوم واكسيناسيون كماكـان تيتـر HBSAb آنهـا كمتر از 10 واحد بین المللی باشد، اين افراد در صورت مواجهه بـا ويـروس هپاتيـت B لازم است همانند فردي كه واكـسن نـزده سـريعا ايمونوگلوبين بـر عليـه هپاتيـت دريافت نمايند.

به طور كلي توصيه نميشود كـه قبـل از تزريق واكسن هپاتيت B همه افراد را از نظر ابــتلا بــه هپاتيــت B بررســي و غربــالگري نمايند.

طرح واکسیناسیون هپاتیت

پيشگيري بعد از مواجهه با هپاتیت 

به طور كلي به دنبال مواجهه لازم اسـت اين اقدامات انجام شود.

• شستو شوی محل مواجهه

به مجرد مواجهه بايد هـر چـه سـريعتـر محل مواجهه يافته بـا آب و صـابون شـسته شود. در زخم هاي كوچك و سوراخ هايي كـه در پوست ايجاد مـي شـود، مـيتـوان از يـك محلــول ضــدعفوني كننــده مثــل مايعــات ضدعفوني كننده با پايه الكل اسـتفاده نمـود. (چرا كه الكل خاصيت ويـروس كـشي دارد و قادر به از بين بـردن HBV ، HCV و HIV مي باشد) البته بايد قبلا به فرد هشدار بـدهيم كه شستشوي زخم با الكل ممكن است باعث سوزش شديدي در محل زخم شود و اگر فرد مواجهه يافته مايل به استفاده از الكل و مـواد ضدعفوني كننده اي كه باعث سـوزش شـديد مي شود نبود، مـي تـوان از مـصرف آن مـاده ضدعفوني كننده صرف نظر كرده و به همـان شستشوي با آب و صابون اكتفا نمود.

هيچ مدرك قاطعي دال بر اين كه فـشار دادن محل زخم و خروج خون باعث كـاهش انتقال شود، وجود ندارد و لذا معلوم نيست كه اين كار چقدر مي تواند فايده داشته باشد. اگر مايعات آلوده، به مخاط چـشم بپاشـد ميتوان با آب يا نرمال سالين فراوان چشم را شستشو داد. در مورد مخاط دهان شستـشوي با آب فراوان به تنهايي كافي است.

• گزارش وقوع مواجهه

بعد از شستشوي محل مواجهـه بايـد در اولين فرصت ممكن، گزارش وقوع مواجهه را بـه مـسئولين سيـستم ارائـه دهنـده خـدمات بهداشــتي (مثــل مــسئولين بيمارســتان يــا آزمايشگاه يا …) بدهيم.

 معمولا اطلاعات زير بايد در گزارش موجود باشد:

• تاريخ و ساعت وقوع مواجهه شغلي
• نام و مشخصات فـرد منبـع آلـودگي (كسي كه با خون يا مايعات بدن وي مواجهه داشته ايم)
• شرح كامل نوع مواجهه بدين ترتيـب كه اين مواجهه شغلي در كجا و چگونه انجام شده، مقدار و نوع مـايع آلـوده اي كـه باعـث مواجهه شده، چه بوده و شكل مواجهه چگونه بوده است. يعنـي آن مـايع آلـوده بـه داخـل مخاط پاشيده شده يـا آن كـه در دسـت وي فرو رفته يا بـا پوسـت غيرسـالم وي تمـاس داشـته و مـدت زمـان مواجهـه چقـدر طـول كشيده است؟ محل ايجاد آسيب يـا مواجهـه در كـدام قـسمت بـدن پرسـنل ارائـه دهنـده خدمات بهداشتي مي باشد و اگر يـك وسـيله تيز و برنده عامل انتقال بوده، آن وسـيله چـه بوده است.

تشخیص هپاتیت در کارکنان بیمارستانی

• ارزيابي نوع مواجهه

به دنبال ارائه گزارش فرد مواجهه ديـده، بايد مراكز ارائه دهنـده خـدمات بهداشـتي بـا مراكز مشاوره خاصي كه بدين منظور فعاليت مــي كننــد يــا بخــش هــاي عفــوني مراكــز دانشگاهي، تماس گرفته و با مشاوره بـا فـرد متخصص، نوع مواجهه و ميزان خطر انتقـال بيماري، ارزيابي شود. هـر چـه اطلاعـات مـا درمورد شرايط مواجهـه شـغلي بيـشتر باشـد، تصميمگيري درمورد اين كه چه بايـد بكنـيم هم دقيقتر خواهد بود.

مایعاتی که شانس انتقال بیماری از طریق آنها وجود دارد:

• خـون
• ترشحات تناسلي
• مايع مغزي نخـاعي
• مـايع ســينوويال
• مــايع پلــور
• مــايع پريتــوئن
• مايع پريكارد
• مايع آمنيوتيك

مایعاتی که شـانس انتقـال بيماري از طريـق آنهـا بـسيار انـدک بـوده و انتقال بيماري عملا غيرممكن است:

• ادرار
• مدفوع
• بـزاق
• خلـط غيرچركـي
• مـواد استفراغ شده
• ترشحات بيني
• اشـک چـشم

ولي اگر اين مايعات خون آلود باشـند، احتمـال انتقـال زياد است.

علاوه بر نوع مايع انتقال يافتـه در جريان مواجهه، نوع صـدمه وارد بـه پوسـت، حجم مايع انتقـال يافتـه، نـوع وسـيله تيـز و برنده هم همه در ارزيابي ميـزان خطـر ابـتلا مؤثرند؛ ولي دو عامل مهمي كـه در ارزيـابي نوع مواجهه بايد لحـاظ شـوند يكـي شـرايط منبـع آلـودگي اسـت و ديگـري شـرايط آن پرسـنل ارائـه دهنـده خـدمات بهداشـتي كـه مواجهه يافته است.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تماس مرکز طب کار برزویه در ارتباط باشید.

📞 ۰۲۱-۴۴۳۷۷۴۰۲