هپاتیت بیمارستانی

امروزه بیماری های زیادی از طریق خون مـی توانـد بـه پرسـنل ارائـه دهنـده خـدمات بهداشتی منتقل شود و آنها را آلوده نماید. از این بیماری ها می توان به بروسـلوز، دیفتـری، بیمــاری ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس یا ویروس واریسلا زوستر، لپتوسپیروز، مالاریـا، سیفیلیس، سل و توکسوپلاسموز اشاره نمود. ولـی مهـمتـرین بیماری های منتقل شونده از راه خون معمولا HIV و هپاتیـت C ، هپاتیت B می باشند.

با توجه به نتایج مطالعات متعددی که در مراکز مختلف دنیا انجام شده معمولا در میان پرسنل ارائــه دهنـده خـدمات بهداشتی، پرستاران بیـشتر از همـه دچـار ایـن گونـه مواجهه های شغلی مـی شـوند. در درجـه بعـد رزیدنت هـا و فلوهـا و بعـد از آن پزشکان و جراحـــان و پرسنل آزمایشگاه دچـار مواجه های شغلی با میکروب های منتقلـه از راه خون می شوند. در میان وسایل برنده هـم، سـوزن هـای توخالی که بـرای تزریـق اسـتفاده مـی شـوند شایعترین وسیله و سـپس در درجـات بعـدی سوزن هـای بخیـه و بعـد از آن سـوزن هـای توخالی که برای خونگیری استفاده می شوند؛ بیشترین وسایلی هـستند کـه باعـث آسیب پوستی و آلودگی پرسنل ارائه دهنـده خـدمات بهداشتی می گردند.

مرکز مبارزه با بیماری های وزارت بهداشـت استراتژی نظام مراقبت از عفونت های بیمارسـتانی را با محوریت ایمنی تزریقات و بـا تکیـه بـه چهـار محـور اصلی ذیل اعلام نمود:

• کاهش رفتار پرخطر کارکنان بـه منظور پیشگیری از جراحات ناشـی ازوسـایل تیـز و برنـده
• افزایش سطح ایمنی کارکنان در حین کار با وسایل تیز
• جمع آوری و دفع بهداشتی زباله های آلـوده
• تغییـر رفتار و نگرش افراد جامعه و پزشـکان نـسبت بـه تقاضـا و تجویز داروهای تزریقـی

پیشگیری قبل از مواجهه با هپاتیت

تمام پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشتی باید احتیاطات اسـتاندارد را رعایـت کننـد. ایـن احتیاطات به طور خلاصه شامل موارد زیر است:

• به هر دلیل که با بیمار تمـاس داشـته باشند (اقدام تشخیـصی، درمـانی، پرسـتاری، مراقبت و …) باید قبل و بعد از تماس و دست زدن به بیمار دست خود را بشویند.
• در موارد لزوم و برحسب نوع بیماری و شرایط هر بیمـار از وسـایل محافظـتکننـده مثل دستکش، گان، چکمه، پوشش کفـش و ماسک محافظ چشم استفاده نمایند.
• قبل از هر گونه رگ گـرفتن (چـه بـه منظور خونگیری و چه بـه منظـور گذاشـتن کاتتر عروقی) باید دستکش دست نمـوده و از هر گونه تماس مستقیم با خون بیمار اجتناب نمایند.
• هنگام جابجـایی وسـایل نـوک تیـز و برنــده، دقــت و احتیاطــات لازم را مبــذول نمایند. ( مثلا وسیله تیز و برنـده بهتـر اسـت ابتدا داخل یک ظرف دیگر قـرار داده شـده و سپس جابجا گردد، وسایل یـک بـار مـصرف تیز و برنده باید بعـد از اسـتفاده حتمـا داخـل ظروف در بسته و غیرقابل نفوذ انداخته شوند، از گذاشتن در پوش سوزن بر روی سوزنی که قبلا استفاده شده جـدا خـودداری شـده و در صورت امکان از وسـایلی اسـتفاده شـود کـه خطر آنها کمتر است).
• تمام پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشتی در سطوح مختلف باید احتیاطات اسـتاندارد را به خوبی فراگرفته باشند و به صورت دوره ای این مطالب یادآوری شوند.

واکسیناسیون علیه هپاتیت B

تمام پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشــتی جهــت پیــشگیری از ابــتلا بــه هپاتیت B باید واکـسن هپاتیـت B را بزننـد. این واکسن معمولا در سه نوبت و هر بار یک میلی لیتر به صـورت داخل عضلانی تزریق می شود. فواصل تزریق واکسن به این شکل است که دوز دوم واکسن، یک ماه بعـد از دوز اول و دوز سوم، شش مـاه بعـد از دوز اول تزریق میشود (0 و 1 و 6 ماه).

باید حدود یک الی دو ماه بعـد از تزریـق آخرین دوز واکسن، تمام پرسنل ارائـه دهنـده خدمات بهداشتی تیتـر آنتـی بـادی بـر علیـه هپاتیت B را در بدن خود چـک نماینـد.

• اگـر تیتــر Ab HBS آنهــا بــالاتر از 10 واحــد بــین المللــی باشــد، ایمــن محسوب می شوند.
• اگـر تیتـر آنتـی بـادی کمتر از 10 واحد بین المللی باشد بایـد جهـت رد ابتلای قبلی به هپاتیت مزمن B، از نظـر HBSAg چک شوند. در صورت مثبت بودن HBSAg  باید برای بررسی بیشتر به پزشـک متخصص مراجعه نمایند؛
• اگـر تیتر HBSAb کمتـر از 10 واحد بین المللی باشد و HBSAg  آنها منفی باشد، بایـد سـه دوز واکـسن دیگر با همان شکل اول بر علیـه هپاتیـت B تزریــق نماینــد.
• اگــر بعــد از ســری دوم واکسیناسیون کماکـان تیتـر HBSAb آنهـا کمتر از 10 واحد بین المللی باشد، این افراد در صورت مواجهه بـا ویـروس هپاتیـت B لازم است همانند فردی که واکـسن نـزده سـریعا ایمونوگلوبین بـر علیـه هپاتیـت دریافت نمایند.

به طور کلی توصیه نمیشود کـه قبـل از تزریق واکسن هپاتیت B همه افراد را از نظر ابــتلا بــه هپاتیــت B بررســی و غربــالگری نمایند.

پیشگیری بعد از مواجهه با هپاتیت 

به طور کلی به دنبال مواجهه لازم اسـت این اقدامات انجام شود.

• شستو شوی محل مواجهه

به مجرد مواجهه باید هـر چـه سـریعتـر محل مواجهه یافته بـا آب و صـابون شـسته شود. در زخم های کوچک و سوراخ هایی کـه در پوست ایجاد مـی شـود، مـیتـوان از یـک محلــول ضــدعفونی کننــده مثــل مایعــات ضدعفونی کننده با پایه الکل اسـتفاده نمـود. (چرا که الکل خاصیت ویـروس کـشی دارد و قادر به از بین بـردن HBV ، HCV و HIV می باشد) البته باید قبلا به فرد هشدار بـدهیم که شستشوی زخم با الکل ممکن است باعث سوزش شدیدی در محل زخم شود و اگر فرد مواجهه یافته مایل به استفاده از الکل و مـواد ضدعفونی کننده ای که باعث سـوزش شـدید می شود نبود، مـی تـوان از مـصرف آن مـاده ضدعفونی کننده صرف نظر کرده و به همـان شستشوی با آب و صابون اکتفا نمود.

هیچ مدرک قاطعی دال بر این که فـشار دادن محل زخم و خروج خون باعث کـاهش انتقال شود، وجود ندارد و لذا معلوم نیست که این کار چقدر می تواند فایده داشته باشد. اگر مایعات آلوده، به مخاط چـشم بپاشـد میتوان با آب یا نرمال سالین فراوان چشم را شستشو داد. در مورد مخاط دهان شستـشوی با آب فراوان به تنهایی کافی است.

• گزارش وقوع مواجهه

بعد از شستشوی محل مواجهـه بایـد در اولین فرصت ممکن، گزارش وقوع مواجهه را بـه مـسئولین سیـستم ارائـه دهنـده خـدمات بهداشــتی (مثــل مــسئولین بیمارســتان یــا آزمایشگاه یا …) بدهیم.

 معمولا اطلاعات زیر باید در گزارش موجود باشد:

• تاریخ و ساعت وقوع مواجهه شغلی
• نام و مشخصات فـرد منبـع آلـودگی (کسی که با خون یا مایعات بدن وی مواجهه داشته ایم)
• شرح کامل نوع مواجهه بدین ترتیـب که این مواجهه شغلی در کجا و چگونه انجام شده، مقدار و نوع مـایع آلـوده ای کـه باعـث مواجهه شده، چه بوده و شکل مواجهه چگونه بوده است. یعنـی آن مـایع آلـوده بـه داخـل مخاط پاشیده شده یـا آن کـه در دسـت وی فرو رفته یا بـا پوسـت غیرسـالم وی تمـاس داشـته و مـدت زمـان مواجهـه چقـدر طـول کشیده است؟ محل ایجاد آسیب یـا مواجهـه در کـدام قـسمت بـدن پرسـنل ارائـه دهنـده خدمات بهداشتی می باشد و اگر یـک وسـیله تیز و برنده عامل انتقال بوده، آن وسـیله چـه بوده است.

• ارزیابی نوع مواجهه

به دنبال ارائه گزارش فرد مواجهه دیـده، باید مراکز ارائه دهنـده خـدمات بهداشـتی بـا مراکز مشاوره خاصی که بدین منظور فعالیت مــی کننــد یــا بخــش هــای عفــونی مراکــز دانشگاهی، تماس گرفته و با مشاوره بـا فـرد متخصص، نوع مواجهه و میزان خطر انتقـال بیماری، ارزیابی شود. هـر چـه اطلاعـات مـا درمورد شرایط مواجهـه شـغلی بیـشتر باشـد، تصمیمگیری درمورد این که چه بایـد بکنـیم هم دقیقتر خواهد بود.

مایعاتی که شانس انتقال بیماری از طریق آنها وجود دارد:

• خـون
• ترشحات تناسلی
• مایع مغزی نخـاعی
• مـایع ســینوویال
• مــایع پلــور
• مــایع پریتــوئن
• مایع پریکارد
• مایع آمنیوتیک

مایعاتی که شـانس انتقـال بیماری از طریـق آنهـا بـسیار انـدک بـوده و انتقال بیماری عملا غیرممکن است:

• ادرار
• مدفوع
• بـزاق
• خلـط غیرچرکـی
• مـواد استفراغ شده
• ترشحات بینی
• اشـک چـشم

ولی اگر این مایعات خون آلود باشـند، احتمـال انتقـال زیاد است.

علاوه بر نوع مایع انتقال یافتـه در جریان مواجهه، نوع صـدمه وارد بـه پوسـت، حجم مایع انتقـال یافتـه، نـوع وسـیله تیـز و برنده هم همه در ارزیابی میـزان خطـر ابـتلا مؤثرند؛ ولی دو عامل مهمی کـه در ارزیـابی نوع مواجهه باید لحـاظ شـوند یکـی شـرایط منبـع آلـودگی اسـت و دیگـری شـرایط آن پرسـنل ارائـه دهنـده خـدمات بهداشـتی کـه مواجهه یافته است.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تماس مرکز طب کار برزویه در ارتباط باشید.

📞 ۰۲۱-۴۴۳۷۷۴۰۲