ویتامین B12

ویتامین B12 یکی از ویتامین‌ های محلول در آب است که همانند سایر ویتامین ‌ها در بدن ساخته نمی ‌شود و نیاز است از راه تغذیه جذب شود. در برخی از افراد ویتامین B12 به میزان بسیار ناچیزی جذب می ‌شود و یا غذا هایی که به طور معمول مصرف می ‌شود؛ فاقد میزان کافی ویتامین B12 است.

ویتامین B12 یک ویتامین ضروری برای عملکرد اعصاب، سوخت و ساز، خونسازی و… است. کمبود ویتامین B12 در بدن می ‌تواند عملکرد اعصاب محیطی و مرکزی را تحت تاثیر قرار دهد و سبب ایجاد بیماری ‌هایی همچون افسردگی شود. ویتامین B12 یکی از پیش­نیاز های مهم در تولید گلبول قرمز است و در صورت کمبود آن کم ‌خونی و به دنبال آن فشار خون پایین بروز می ‌کند. همچنین یکی از ویتامین ‌های مورد نیاز برای عملکرد صحیح تیروئید ویتامین B12 است و ارتباط بین ویتامین B12 و تیروئید، بیماری ‌هایی که به دنبال کمبود ویتامین B12 اتفاق می ‌افتد را توجیه می‌ کند.

افراد مستعد کمبود ویتامین B12

گاهی کمبود ویتامین B12 می ‌تواند به دلیل بالارفتن سن باشد به طوری که اغلب، در افراد مسن و پیر، کمبود ویتامین B12 وجود دارد. همچنین افرادی که جراحی لاغری انجام داده‌اند و بخشی از معده یا روده خود را برداشته‌اند، احتمال بالایی برای ابتلا به کمبود ویتامین B12 دارند. افرادی بیماری التهاب روده و سلیاک دارند نیز اغلب دچار کمبود ویتامین B12 می شوند. ممکن است کودکان هم به دلیل رژیم‌ غذایی مادر در دوران بارداری به کمبود ویتامین B12 دچار شوند که در رشد و حرکت کودک اختلال ایجاد کرده و یا کودک دچار کم‌خونی می شود.

علائم کمبود ویتامین B12 چیست؟

• پوست رنگ ‌پریده یا زرد

افراد مبتلا به کمبود ویتامین B12 اغلب رنگ ‌پریده هستند یا رنگ پوست و سفیدی چشم آن ‌ها به زردی تمایل دارد. این حالت زمانی اتفاق می ‌افتد که به دلیل کمبود ویتامین B12 در ساخت گلبول ‌های قرمز خون اختلال ایجاد شود. در این حالت فرد به ‌نوعی کم‌خونی دچار می شود که گلبول‌ های قرمز خون بزرگ‌ تر و شکننده‌ تر از گلبول ‌های قرمز طبیعی هستند. بزرگ بودن و شکننده بودن این گلبول ‌ها باعث بالا رفتن زیاد بیلی‌روبین در خون و زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم‌ ها می‌ شود.

• خستگی و ضعف جسمانی

در کمبود ویتامین B12، بدن نمی ‌تواند به مقدار کافی گلبول قرمز تولید کند در نتیجه اکسیژن کافی به بدن منتقل نشده و بدن خسته و ضعیف می ‌شود. چراکه در کمبود گلبول‌ های قرمز خون، اکسیژن در بدن پخش نمی ‌شود و سلول ‌ها نمی ‌توانند اکسیژن لازم برای سوخت ‌و ساز و فعالیت خود را دریافت کنند و بیمار احساس ضعف و خستگی می ‌کند.

• احساس درد و سوزن سوزن شدن

یکی از عوارض خطرناک کمبود طولانی‌ مدت ویتامین B12 تخریب اعصاب است. یکی از کارهایی که ویتامین B12 در بدن انجام می ‌دهد مشارکت در ساخت ماده‌ای به نام میلین در اطراف عصب ‌هاست تا اعصاب را محافظت و عایق کند. بدون ویتامین B12 ساخت میلین‌ دچار اختلال و تغییر شده و اعصاب نمی‌ توانند به‌ درستی کار کنند. یکی از عوارض این اتفاق به خواب ‌رفتگی اندام ‌ها یا احساس درد و گزگز در دست ‌و پا است.

البته احساس درد و گزگز یا خواب رفتن دست‌ و پا می ‌تواند دلایل بسیار زیادی داشته باشد و نمی‌ توان آن را به ‌عنوان علامت قطعی برای کمبود ویتامین B12 به ‌حساب آورد.

• تغییر در الگوی حرکت

در صورت طولانی شدن کمبود ویتامین B12، آسیب ‌های عصبی ادامه پیدا کرده و می ‌تواند منجر به تغییر در الگوی حرکت و راه رفتن در فرد شود. در این حالت ممکن است فرد نتواند تعادل خود را حفظ کند و راحت ‌تر زمین بخورد. درمان کمبود ویتامین B12 می تواند حرکت آن ‌ها را بهبود دهد.

• گلوسیت و آفت دهانی

گلوسیت حالتی است که در آن زبان دچار حساسیت می ‌شود. در این حالت رنگ و ابعاد زبان تغییر کرده و دردناک، قرمز و متورم می‌ شود. در طی این حساسیت ممکن است سطح زبان صاف شود. حساسیت زبان به همراه لکه ‌هایی روی سطح آن به ‌عنوان اولین نشانه‌ های کمبود ویتامین B12 در نظر می ‌گیرند. همچنین بعضی افراد مبتلا به کمبود ویتامین B12 ممکن است علائمی مثل وجود آفت در دهان، احساس درد در زبان یا سوزش و خارش در دهان را تجربه کنند.

• تنگی نفس‌ و گیجی

تنگی نفس و گیجی مخصوصاً زمان فعالیت می‌ تواند به دلیل کم‌ خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 و کم بودن مقدار اکسیژن لازم برای فعالیت ایجاد شود.

• تاری دید

یکی از عوارض کمبود ویتامین B12 تاری دید و اختلال در بینایی است. این اختلال در اثر آسیب اعصاب مرتبط با بینایی در کمبود طولانی ‌مدت ویتامین B12 ایجاد می شود. در این حالت پیام عصبی که باید از چشم به مغز برسد دچار اختلال شده و بینایی مختل می‌ شود. این عارضه پس از مصرف مکمل‌ های حاوی ویتامین B12 ممکن است بهبود یابد.

• تغییر خلق‌ و خوی

کمبود مقدار ویتامین B12 می ‌تواند به تغییر حس و حال و اختلالات عصبی مثل افسردگی و توهم منجر شود. کمبود ویتامین B12 می ‌تواند منجر به افزایش ماده هموسیستئین و آسیب مغزی شود که با این آسیب ها پیام‌ های عصبی دچار اختلال شده و خلق‌وخوی فرد را تغییر می‌ دهند.

• افزایش دمای بدن

در مواردی کمبود ویتامین B12 می ‌تواند منجر به افزایش دمای بدن شود و افزایش مقدار ویتامین B12 باعث قطع شدن تب در بیماران گردد. به ‌هرحال این نکته باید در نظر گرفته شود که اغلب افزایش دمای بدن و تب به دلیل بیماری‌ های خاصی است و ممکن است ربطی به کمبود ویتامین B12 نداشته باشد.

سخن آخر

کمبود ویتامین B12 بسیار شایع است که با علائم مختلفی ظاهر می شود و تشخیص آن بسیار سخت است. در صورت مشاهده علائم ذکر شده باید با پزشک مشورت شود. در اغلب افراد با مصرف مواد حاوی ویتامین B12 می‌ توان از ابتلا به کمبود این ویتامین جلوگیری کرد و با انجام آزمایش ویتامین B12 از کافی بودن سطح این ویتامین در بدن آگاه شد.