چرا معاینات دوره ای طب کار برای آتش نشانان یک ضرورت مطلق است؟
” آتش نشانی، حرفه ای عجین شده با ایثار، شجاعت و فداکاری است. “
آتش نشانان در خط مقدم حوادث، جان خود را برای حفظ جان و مال دیگران به خطر می اندازند. اما در پس این تصویر قهرمانانه، واقعیتی پنهان وجود دارد: آتش نشانی یکی از خطرناک ترین و فرسایشی ترین مشاغل جهان از نظر سلامت جسمی و روانی است. خطرات این شغل بسیار فراتر از شعله های آتش و دود غلیظ است و مجموعه ای پیچیده از مواجهات شیمیایی، فشارهای فیزیکی طاقت فرسا و استرس های روانی شدید را در بر می گیرد. به همین دلیل، معاینات دوره ای طب کار برای این قشر، یک انتخاب یا یک گزینه تشریفاتی نیست، بلکه یک ضرورت مطلق و یک ابزار حیاتی برای حفظ سلامت، افزایش طول عمر حرفه ای و تضمین آمادگی عملیاتی آن هاست.
در این مقاله از برزویه به بررسی خطرات این شغل و تشریح اجزای یک برنامه نظارت پزشکی جامع برای آتش نشانان می پردازیم…
خطرات شغلی آتش نشانان؛ چیزی فراتر از آتش و دود
برخلاف تصور عموم، سوختگی تنها بخش کوچکی از ریسک های این حرفه را تشکیل می دهد. آتش نشانان با یک ماتریکس پیچیده از عوامل زیان آور درگیر هستند که سلامت آن ها را بطور مداوم تهدید می کند. اما معاینات طب کار می تواند در این امر بسیار کمک کننده باشد.
۱) مواجهات شیمیایی سمی
آتش سوزی های امروزی، به ویژه در محیط های شهری و صنعتی، دیگر حاصل سوختن چوب و پارچه نیستند. سوختن پلاستیک ها، مواد پلیمری، فوم ها، تجهیزات الکترونیکی و حلال های صنعتی، یک «کوکتل سمی» از مواد شیمیایی خطرناک را در هوا آزاد می کند. آتش نشانان حتی با استفاده از دستگاه تنفسی (SCBA)، از طریق جذب پوستی یا پس از اتمام عملیات و در حین جمع آوری تجهیزات، با این مواد در تماس هستند.
- محصولات احتراق: مهم ترین این مواد شامل مونوکسیدکربن (کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها)، سیانید هیدروژن (یک خفه کننده سلولی)، بنزن (سرطان زا)، فرمالدئید، آزبست (در ساختمان های قدیمی) و ده ها ترکیب آلی فرار دیگر است.
- مواد خطرناک (HAZMAT): آتش نشانان در حوادث مربوط به نشت مواد شیمیایی صنعتی، با طیف وسیعی از اسیدها، بازها، حلال ها و ترکیبات ناشناخته مواجه می شوند که هر یک عوارض خاص خود را دارند.
۲) فشارهای فیزیکی و ارگونومیک
- استرس گرمایی شدید: قرار گرفتن در معرض حرارت شدید آتش، آن هم در حالی که لباس های حفاظتی سنگین و عایق (که مانع دفع گرما می شوند) به تن دارند، بدن را تحت فشار گرمایی شدیدی قرار می دهد و ریسک گرمازدگی و مشکلات قلبی را به شدت بالا می برد.
- بارهای ارگونومیک طاقت فرسا: حمل تجهیزاتی که گاه وزن آن ها به بیش از ۳۰ کیلوگرم می رسد، کشیدن لوله های سنگین آب، شکستن درها و دیوارها (ورود اجباری) و حمل مصدومان، فشار فوق العاده ای بر سیستم اسکلتی-عضلانی، به ویژه ستون فقرات، شانه ها و زانوها وارد می کند.
- نویز و صدا: صدای آژیرها، پمپ ها، تجهیزات هیدرولیک و انفجارهای احتمالی، گوش ها را در معرض اصوات بسیار بلند قرار داده و ریسک افت شنوایی ناشی از نویز (NIHL) را افزایش می دهد.
۳) خطرات روانی و استرس شغلی
- استرس حاد و مزمن: تصمیم گیری های حیاتی در چند ثانیه، مشاهده صحنه های دلخراش و قرار گرفتن مداوم در شرایط مرگ و زندگی، سیستم عصبی را همواره در حالت آماده باش نگه می دارد.
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): مواجهه مکرر با حوادث تکان دهنده، آتش نشانان را در زمره یکی از آسیب پذیرترین گروه های شغلی در برابر PTSD قرار می دهد.
- اختلالات خواب: سیستم کاری ۲۴ ساعته و بیدار شدن ناگهانی با زنگ خطر، ریتم طبیعی شبانه روزی بدن را مختل کرده و منجر به اختلالات خواب و خستگی مزمن می شود.
بیماری های شغلی شایع در آتش نشانان چیست؟
این مواجهات گسترده، منجر به شیوع بالای بیماری های شغلی خاصی در این قشر می شود:
سرطان های شغلی
ارتباط بین شغل آتش نشانی و بروز برخی سرطان ها به قدری مستحکم است که آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC)، مواجهه شغلی به عنوان آتش نشان را در گروه ۱ (عوامل سرطان زای قطعی برای انسان) طبقه بندی کرده است. شایع ترین این سرطان ها شامل مزوتلیوما (ناشی از آزبست)، سرطان ریه، مثانه، پروستات، بیضه، روده بزرگ و سرطان های خون مانند لوسمی و لنفوم می باشند.
بیماری های قلبی-عروقی
فشار ناگهانی و شدید بر قلب حین عملیات، استرس گرمایی و مواجهه با مونوکسیدکربن، می تواند منجر به آریتمی های قلبی و بروز سکته قلبی حاد شود. در بلندمدت نیز ریسک فشار خون بالا و بیماری های عروق کرونر در این افراد بالاتر است.
بیماری های تنفسی
با وجود استفاده از تجهیزات حفاظتی، مواجهه با دود و مواد شیمیایی می تواند منجر به آسم شغلی، برونشیت مزمن و کاهش عملکرد ریه ها در طول زمان شود.
آسیب های اسکلتی-عضلانی
کمردردهای مزمن، پارگی تاندون های شانه، و آرتروز زانو از شایع ترین مشکلات ارگونومیک در آتش نشانان است که می تواند منجر به ناتوانی و بازنشستگی زودهنگام شود.
مشکلات سلامت روان
افسردگی، اضطراب فراگیر، PTSD و سوء مصرف مواد به عنوان راهکاری برای کنار آمدن با استرس، از جمله چالش های جدی سلامت روان در این حرفه هستند.
اجزای کلیدی یک برنامه معاینات دوره‌ای برای آتش نشانان
یک برنامه نظارت پزشکی مؤثر برای آتش نشانان مانند معاینات دوره ای طب کار، باید بسیار جامع تر از یک چکاپ معمولی باشد و به صورت هدفمند، بر روی ریسک های ذکر شده تمرکز کند:
۱. پرسشنامه های تخصصی
قبل از معاینه، پرسشنامه هایی برای بررسی مواجهات شغلی از زمان آخرین معاینه، علائم جدید و غربالگری سلامت روان (برای PTSD و افسردگی) و اختلالات خواب تکمیل می شود.
۲. معاینه بالینی هدفمند
- قلب و عروق: معاینه دقیق قلب، اندازه گیری فشار خون و انجام نوار قلب (EKG)، بر اساس سن و عوامل خطر، انجام تست ورزش (Stress Test) برای ارزیابی عملکرد قلب تحت فشار، یک بخش حیاتی است.
- دستگاه تنفسی: معاینه ریه ها و انجام اسپیرومتری (تست عملکرد ریه) که باید به صورت سالانه برای مقایسه و تشخیص افت عملکرد ریوی انجام شود.
- اسکلتی-عضلانی: ارزیابی کامل ستون فقرات، دامنه حرکتی مفاصل اصلی (شانه، زانو) و بررسی قدرت عضلانی
- پوست: معاینه دقیق پوست بدن برای تشخیص هرگونه ضایعه مشکوک به سرطان پوست
- سیستم عصبی: بررسی های اولیه برای ارزیابی تعادل، هماهنگی و رفلکس ها
۳. آزمایشات و ارزیابی های پاراکلینیکی
- آزمایش خون: شامل شمارش کامل سلول ها (CBC)، پانل بیوشیمیایی کامل (عملکرد کبد و کلیه)، پروفایل چربی و غربالگری دیابت، ممکن است آزمایش های تخصصی تر برای بررسی نشانگرهای بیولوژیکی مواجهه نیز انجام شود.
- غربالگری سرطان: اجرای پروتکل های غربالگری بر اساس سن و سابقه مواجهات برای سرطان های شایع (مانند آزمایش خون مخفی در مدفوع برای سرطان روده بزرگ)
- شنوایی سنجی: انجام ادیومتری سالانه برای تشخیص زودهنگام افت شنوایی ناشی از نویز
- رادیوگرافی قفسه سینه: انجام این گرافی بر اساس پروتکل های استاندارد (مانند NFPA 1582) یا در صورت وجود علائم بالینی خاص
۴. ارزیابی و مشاوره سلامت روان
تخصیص زمانی برای صحبت محرمانه در مورد استرس های شغلی و وضعیت روحی و در صورت لزوم ارجاع به روانشناس یا روانپزشک
اهمیت داشتن پرونده پزشکی شغلی مداوم
نتایج این معاینات صرفا برای تأیید یا رد صلاحیت نیست. هدف اصلی: تشخیص زودهنگام، مداخله به موقع و پیشگیری است.
با ثبت دقیق نتایج در یک پرونده پزشکی شغلی مداوم، می توان روندهای سلامتی هر آتش نشان را در طول سال ها دنبال کرد. این داده ها به پزشک متخصص طب کار اجازه می دهد تا افت نامحسوس در عملکرد ریه یا شنوایی را سال ها قبل از اینکه به یک مشکل ناتوان کننده تبدیل شود، تشخیص دهد و اقدامات اصلاحی (مانند بازبینی در استفاده از PPE یا ارائه راهکارهای تقویتی) را توصیه کند.
خلاصه مقاله
با توجه به ماهیت چند بعدی و شدید خطرات شغل آتش نشانی، معاینات دوره ای طب کار یک سپر دفاعی حیاتی برای این قهرمانان جامعه است. این معاینات یک سرمایه گذاری مستقیم برروی سلامت فردی، ایمنی عمومی و حفظ کارایی و طول عمر حرفه ای آتش نشانان می باشد. نادیده گرفتن این ضرورت، به معنای نادیده گرفتن سلامت افرادی است که زندگی خود را وقف حفاظت از ما کرده اند.
“ مجموعه تخصصی طب کار برزویه دارای مجوز انجام خدمات سلامت شغلی (معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای) از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همچنین سازمان تامین اجتماعی است. این مرکز تخصصی با بهره مندی از تیم مجرب، متخصص و حرفه ای، مجموعه ای پیشرو در ارائه تمامی معاینات طب کار است. “جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تماس مرکز طب کار برزویه در ارتباط باشید.
بدون دیدگاه